Rahim ağzı (serviks) kanseri; önlenebilen ve erken teşhis edildiğinde tedavisinin mümkün olduğu bir kanser türüdür. Rahim ağzı kanseri, 2020 yılında tahmini 604.000 yeni vaka ve 342.000 ölümle dünya çapında kadınlarda en sık görülen dördüncü kanserdir [1]. Afrika’da ikinci, Asya’da üçüncü, Amerika’da dördüncü ve Avrupa’da altıncı, Avustralya’da ise sekizinci sırada en çok görülen kanser türü olarak kayıtlara geçmektedir.[2]

Serviks kanseri, dünyada her iki dakikada bir kadının ölümüne neden olmaktadır. Gelişmiş ülkelerde kadın kanserlerinin %3,6’sını, gelişmemiş ülkelerde ise %15’ini [3]  oluşturan rahim ağzı kanserinin, önlenebilir olmasına rağmen bu denli ölümlere yol açması; toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yol açtığı ayrımcılık ile ilişkilidir.

Rahim ağzı kanseri, tekrarlayan kalıcı insan papilloma virüsü (HPV) ile enfeksiyondan kaynaklanır.  HIV ile yaşayan kadınların, HIV olmayan kadınlara kıyasla rahim ağzı kanserine yakalanma olasılığı 6 kat daha fazladır.

Sağlık eğitimi yetersizliği, cinsel sağlık ve üreme sağlığı hizmetlerine erişimde yaşanan zorluklar, riskli cinsel davranışlar, kız çocuklarına ve kadınlara karşı ayrımcı olumsuz toplumsal uygulamalar, kadına yönelik şiddet ve toplumsal cinsiyete duyarlı bütçelemenin göz ardı edilmesi ; kadınların önlenebilir bir kanser olan rahim ağzı kanseri nedeniyle hayatlarını kaybetmesine yol açmaktadır.

Pelvik muayene, Pap Smear testi ve HPV testleri ile teşhisi[4] yapılabilen rahim ağzı kanseri vakalarının neredeyse %99’unun yüksek riskli insan papillomavirüsü (HPV) enfeksiyonuyla ilişkili olduğu bilimsel olarak ortaya konan bir gerçektir. HPV enfeksiyonlarının çoğu kendiliğinden düzelip hiçbir belirtiye neden olmasa da, kalıcı enfeksiyon kadınlarda rahim ağzı kanserine neden olabilmektedir.[5]

HPV aşısı, rahim ağzı kanserine yakalanmadan önce uygulanan ve kanserin önlenmesinde önemli bir rol oynayan bir aşıdır. HPV aşı programlarının en yaygın olduğu kıta Avrupa kıtası olup 43 ülkenin 33’ünde kadına yönelik ulusal aşı programı bulunmaktadır. [6] 15 yaşın altındaki kızlara yapıldığında etkisini en çok gösteren HPV aşısının, ücretsiz ve ulaşılabilir olması; temel insan haklarının gereğidir. HPV aşısı ile korunmayla birlikte; kadınların 35 yaşında ve 45 yaşında rahim ağzı taramasından geçmesi [7], kanserin önlenmesinde ve erken teşhis ile tedavisinde gerekli bir yöntemdir. HPV aşısının önemi; 2021 yılında Birleşik Krallık'ta yapılan bir araştırma ile ortaya konmuştur. Bu araştırmayla; İngiltere'de 12-13 yaşları arasında HPV aşısı olmuş 20'li yaşlardaki kadınlarda, rahim ağzı kanseri oranlarının neredeyse %90 oranında azaldığının tespiti ortaya konmuştur.[8]

Uluslararası verilere göre 2018 yılında Türkiye’de yaklaşık 2500 kadına serviks kanseri tanısı koyulduğu ve yine yaklaşık 1250 kadının serviks kanserinden öldüğü tahmin edilmektedir.[9] Rahim ağzı kanserinin en önemli ve en yaygın nedeni olan HPV’nin önlenmesinde büyük rol oynayan HPV aşısının ulusal aşı takviminde yer almadığı ülkemizde, HPV aşısı sigorta kapsamında değildir. Uygulandığı yaş aralığına göre iki ya da üç doz tavsiye edilen HPV aşısının tek dozunun güncel fiyatı 3 bin 230 TL’dir.

Sağlık Bakanı, 24 Kasım 2022’de Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu görüşmelerinde, HPV aşısı uygulamak için çalışmaların başlatıldığını duyurmuş olmasına rağmen; 2024 yılının ilk ayını yarılamış olmamıza rağmen HPV aşısı hala ücretsiz ve ulaşılabilir değildir.

Haklarda eşitliği ilke edinmiş Anayasanın 56’ncı maddesine göre, Devlet herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamakta yükümlülüğü ; 17’nci maddesine göre ise  herkesin , yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı bulunmaktadır.

Bu kapsamda; toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme yapılarak derhal kadınların en çok ölmesine yol açan kanser türlerinden biri olan rahim ağzı kanseri ile mücadele için HPV aşısının ücretsiz bir şekilde ulusal aşı takvimine alınması sağlanmalıdır.

Vergilendirmede eşit olan kadınlar, yaşama hakları için elzem olan kamu hizmetlerinden yararlanmada da eşit olmalıdır!

Tüm ülkeler rahim ağzı kanserini bir halk sağlığı sorunu olarak ortadan kaldırma taahhüdünde bulunmuştur. DSÖ Küresel stratejisi, eliminasyonu her yıl yeni vaka sayısını 100.000 kadın başına 4 veya daha azına düşürmek olarak tanımlamakta ve önümüzdeki on yıllarda tüm ülkeleri eliminasyon yoluna sokmak için 2030 yılına kadar ulaşılması gereken üç hedef belirlemektedir:

• Kız çocuklarının %90'ı 15 yaşına kadar HPV aşısı ile aşılanması
• Kadınların %70'i 35 ve 45 yaşlarına kadar yüksek kaliteli bir testle taranması
• Kanser teşhisi alan kadınların %90'ı alması

Bu hedeflere ulaşılınca  74 milyon yeni rahim ağzı kanseri vakasının önlenebileceğini ve 62 milyon ölümün önlenebileceğini tahmin ediyor[10]. 

Toplum bağışıklığının sağlanabilmesi için 9-45 yaş arası kadın ve erkeklerin HPV aşısı ile bağışıklığının sağlanması ve bundan sonra da aşının cinsel aktif hayat başlamadan önce programlanması ve aşının Pap Smear testinin yerni almadığı ve düzenli olarak her yıl yapılması gerekir.

Uluslararası Çocuk Merkezi olarak; rahim ağzı kanseri ile mücadelede kız çocuklarının ve kadınların yaşam haklarını savunmanın, HPV aşısının bilimsel kanıtlarla ortaya konmuş gerekliliğinin önemini vurgulamaya devam edeceğiz.

HPV aşısı, haktır!